یکی از شاهکارهای عملیاتی پهپادهای ایرانی که باعث معروفیت بیش از پیش آن در محافل رسانه ای و نظامی دنیا شد، تصویر برداری از ناو هواپیمابر آمریکایی در آب های نزدیک ایران بود. در ابتدای اعلام این موضوع، رسانه های غربی طبق معمول به انکار و زیر سوال بردن این ماجرا اقدام کردند اما پس از انتشار تصاویر و فیلم ضبط شده که از وضوح بالایی نیز برخوردار بود موجی از نظرات حاکی از تعجب، نگرانی و بعضاً تحسین در این باره منتشر شد.

در این عملیات که بنابر اعلام فرماندهان کشورمان حدود 30 دقیقه به طول انجامیده بود، ابابیل با عبور از اطراف این شناور مجهز، اقدام به تصویر برداری کرده و پس از چند دقیقه پرواز از حضور آن مطلع شدند که با پرواز چند فروند جنگنده F/A-18 هورنت و بالگردهای اس-اچ-60 برای یافتن این پرنده اقدام شد اما در نهایت این پرنده ایرانی به سلامت در پایگاه خود بازیابی شد.

هر چند این مورد تنها یکی از این دست عملیات هایی بود که مدتهاست در تمامی آبهای اطراف ایران به طور 24 ساعت صورت می گیرد و تمام این مناطق تحت نظارت آنلاین سامانه های پهپاد ایران است اما این جریان اثبات عملی توانمندی هواپیماهای بدون سرنشین ایران در کارهای شناسایی و بازتاب راداری ناچیز آنها به شمار می رفت.

هواپیمای بدون سرنشین ابابیل امروزه یکی از پرکاربردترین پهپادهای موجود در کشور است و تاکنون صدها فروند از آن ساخته و تحویل داده شده است.

سامانه های هدایت و کنترل پهپاد ابابیل عبارتند از سامانه کنترل خودکار، سامانه ردیابی راداری، سامانه دورسنجی و سامانه مکانیابی جهانی. داده های پروازی رسیده از هواپیما بر روی یک رایانه ذخیره شده و نمایش داده می شود.

 

استفاده از سامانه خلبان خودکار، ناوبر راداری، ناوبری GPS و نمایش رایانه ای داده های پروازی، ابابیل را جهت اجرای مأموریت های گوناگون در محدوده وسیعی توانمند ساخته است.

شاید یک بار انجام شدن این موضوع، می توانست مجالی به شایعه سازان بدهد تا شبهاتی را به این اقدام مهم هواپیماهای بدون سرنشین کشورمان وارد کنند اما این رخداد مهم، رسما بار دیگر و البته قطعا بارهای دیگر به صورت عملیاتی تکرار شده است.

در مستند کابوس کرکس ها که اخیراً از شبکه اول سیما به نمایش درآمد، تصاویر جدیدی که توسط پهپادهای ایرانی از ناوهای هواپیمابر آمریکایی گرفته شده، به نمایش در آمد.

از این مستند می توان اطمینان حاصل کرد، این بار پهپاد حاضر در عملیات شناسایی ناو هواپیمابر امریکا، از نوع «مهاجر4» بوده است به سامانه ارابه فرود فلزی دارای اسکی مجهز است.

تفاوت پهپادهای ابابیل و مهاجر

همانطور که از اطلاعات منتشره درباره هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی می توان تحلیل کرد، پهپاد مهاجر4 در حدود 30 درصد طول بیشتر و 61 درصد دهانه بال بزرگتری نسبت به پهپاد ابابیل دارد. بدیهی است این بال بزرگتر به معنی مساحت قابل رؤیت بیشتر نیز است.

با وجود این ابعاد بزرگتر نسبت به ابابیل و ارابه فرود فلزی این پهپاد که دائماً در طی پرواز باز است، مهاجر-4 با به پرواز درآمدن بر فراز ناوهواپیمابر آمریکایی نشان داد پهپادهای ایرانی به درصدی از پنهانکاری و کشف ضعف های سامانه های شناسایی و راداری ناوهای پیشرفته هواپیمابر آمریکا دست یافته اند که در صورت اراده فرماندهان، در کسری از ساعت می توانند هر نوع عملیات شناسایی و مانند آن را برای این شناورها پیاده کنند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه پهپاد مهاجر 4، توان حمل بار سنگین تر و مداومت پرواز بیشتری نسبت به ابابیل داشته، توانسته از دوربین هایی سنگین تر و با قابلیت بزرگنمایی بیشتر برای گرفتن تصاویر با کیفیت تر از ارتفاع بالا استفاده کند.

این هواپیما توانایی فیلمبرداری و عکسبردای هوایی، ارسال تصاویر ویدئویی به صورت زنده(و امکان ضبط تصاویر در ایستگاه کنترل زمینی)، توانایی برنامه ریزی رفت و برگشت و اجرای مأموریت به صورت رایانه ای و خلبان خودکار و ارسال دائم اطلاعات پروازی را دارد. از این هواپیما می توان در عملیات مراقبت هوایی و شناسایی در قالب عکسبرداری و فیلمبرداری هوایی از عمق مواضع دشمن، جنگ الکترونیکی، رله ارتباطی، دیده بانی، هدف یابی و گرا دادن، کنترل ترافیک، کنترل نوار مرزی به منظور مبارزه با قاچاق، مطالعات هواشناسی، عکسبرداری جهت تهیه نقشه های جغرافیایی و یا دیگر مأموریت های مورد نیاز استفاده کرد.

محموله مراقبت و شناسایی مهاجر4 شامل دوربین جلونگر(FL TV)، دوربین پایین نگر(DL TV)، پلتفرم دو درجه آزادی و دوربین عکسبرداری است. جنس بدنه این پهپاد از مواد مرکب است که علاوه بر کاهش وزن پرنده موجب کاستن از سطح مقطع راداری آن نیز می شود. ارابه فرود این پرنده فاقد چرخ بوده و در واقع چیزی بین اسکید و ارابه فرود معمولی است که ضمن داشتن برخی مزایای نمونه چرخ دار، از وزن کمتری برخوردار است.

کدام رادارها و ناو هواپیمابر آمریکا مقهور مهاجر ایرانی شد؟

ناو هواپیمابر "USS George H.W. Bush" با شماره بدنه CVN-77 که در این مستند نشان داده می شود، جدیدترین ناو هواپیمابر عملیاتی شده نیروی دریایی آمریکا به شمار می آید که در تاریخ 10 ژانویه 2009 میلادی وارد خدمت نیروی دریایی آمریکا شد.

این ناوهواپیمابر در طول زمان کوتاهی که از خدمت آن گذشته است یک بار به منظقه خلیج فارس نیز وارد شده و مدتی را تحت فرماندهی ناوگان پنجم آمریکا در منطقه گذرانده است.

اما چه رادارها و سامانه های هشدار دهنده ای بر روی این ناو و ناوهای همراهش نصب شده است که از شناسایی پهپاد ایرانی عاجز بوده اند؟

به طور کلی ناوهای هواپیمابر آمریکایی کلاس نیمیتز مثل ناو هواپیمابر جرج بوش از سه سامانه برای جستجوی هوایی بهره می برند؛ یکی رادار سه بعدی مدل " AN/SPS-48E " ، دیگری رادار دو بعدی " SPS-49A(V)1 " و دیگری سامانه " TAS " مارک 32.

رادار " AN/SPS-48E " یک رادار سه بعدی جستجو گر هوایی است که در دو باند E و F و در فرکانسهای 2 تا 4 گیگاهرتز فعالیت می کند. این رادار در حدود 2 تن وزن داشته و در هر دقیقه می تواند 15 چرخش 360 درجه داشته باشد. این رادار اطلاعات کاملی را در خصوص فاصله ، ارتفاع و سمت هدف مورد نظر را در اختیار کاربر می گذارد.

شرکت سازنده این رادار رسما اعلام کرده است که این رادار می تواند اهدافی را در فاصله 460 و ارتفاع 30 کیلومتری شناسایی کند. اطلاعات بدست آمده از این رادار برای تغذیه و هدایت سامانه های موشکی موجود در این ناو مثل سیستم Sea Sparrow و یا سامانه های موجود بر روی سایر شناورهای همراه ناو هواپیمابر مورد استفاده قرار می گیرد.

بر اساس اعلام مقامات آمریکایی این رادار توان رهگیری طیف کاملی از تهدیدات مثل بالگردها، موشک های کروز و بالستیک، پرنده های بدون سرنشین و البته هواپیماهای جنگنده را دارد.

رادار بعدی که بر روی این ناوها نصب شده است رادار دو بعدی SPS-49A(V)1 ساخت شرکت ریتهون است. این رادار برد بلند نیز وظیفه جستجو و کشف اهداف هوایی در ارتفاع پایین و بالا را داشته و می تواند اطلاعات بدست آمده را با سایر سیستم های موجود بر روی ناو هواپیمابر و یا کشتی های همراه آن به اشتراک بگذارد.

این رادار برد بلند در باند ال و در فرکانسهای 851 تا 942 مگا هرتز فعالیت می کند و می تواند تا فاصله 474 کیلومتری و تا ارتفاع 45 کیلومتری را کاوش کند. این رادار به صورت اختصاصی برای بحث جنگ ضد هوایی طراحی شده و در صورت لزوم توان پشتیبانی از رادارهای سه بعدی را نیز دارد.

در این رادار از پردازنده های دیجیتال با قابلیت تجزیه و تحلیل سریع اطلاعات استفاده شده و از مقاومت بالایی در برابر اخلال های الکترونیکی برخوردار است.

اما سومین سامانه راداری موجود در این ناوها، سیستمی موسوم به "TAS" است که به صورت اختصاصی برای شناسایی ، رهگیری و اندازه گیری میزان تهدید اهداف هوایی با سطح مقطع راداری پایین در ارتفاع بسیار بالا و یا پایین طراحی و ساخته شده است. این سامانه که در فرکانس 1215 تا 1400 مگاهرتز فعالیت می کند در حقیقت بخشی از سامانه کنترل آتش موشکی مارک 91 است که بر اساس اطلاعات به دست آمده از "TAS" ، به درگیری با اهداف هوایی می پردازد.

این سه مجموعه راداری در کنار هم بخشی از وظیفه جستجوی هوایی را در گروه رزمی ناو هواپیمابر بر عهده دارند.

اما علامت سوال بزرگتر درباره توانایی رادارهای آمریکایی را باید در سامانه ایجیس نصب شده بر روی ناوشکن ها و رزم ناوهای همراه گروه رزمی ناو هواپیمابر جستجو کرد.

سامانه ایجیس یک مجموعه چند وجهی است که قلب آن را سامانه راداری موسوم به SPY-1 ساخت شرکت لاکهید مارتین تشکیل می دهد. این رادار که از گونه های رادار آرایه فازی غیر فعال است در باند اس فعالیت کرده و دارای برد کشف هدفی بیش از 185 کیلومتر بوده و در حال حاضر نقش مهمی در برنامه سپر موشکی آمریکا در بحث کشف و درگیری با موشکهای بالستیک بر عهده دارد.

بر اساس اعلام سازندگان این رادار در برد اعلام شده می تواند تا بیش از 100 فروند هدف هوایی را شناسایی و تعقیب کند و در صورت لزوم با ارائه اطلاعات به سامانه های تسلیحاتی همراه مثل موشکهای سری استاندارد، سی اسپارو و یا سامانه دفاع نزدیک فالانکس با آنها درگیر شود.

ظهور تهدیدات جدید در عرصه ضد کشتی مثل موشکهای بالستیک ضد شناور ، موشک های کروز ضد کشتی مافوق صوت ، پرنده های بدون سرنشین با سطح مقطع راداری کم باعث شده است تا نیروی دریایی آمریکا در چند سال اخیر چندین برنامه ارتقاء را بر روی این رادارها به انجام برساند.

اما زمانی که تمام این توانایی های راداری را در یک سو و تصاویر منتشر شده از پهپادهای ایرانی که تقریبا به طور کامل بالای سر این ناوها در حال گشت زدن هستند را در طرف دیگر قرار می دهیم بیشتر به نقش و جایگاه مهم پهپادهای ایرانی پی خواهیم برد.

حال اگر این فرض را تصور کنیم که دهها و بلکه صدها پهپاد ایرانی مجهز به سامانه های جنگال و موشکی یا محموله های انتحاری بخواهند درس عبرتی به این شناورهای پر یال و کوپال بدهند چه سامانه راداری یا پدافندی در سپاه ابرهه را یارای مقابله با این لشکر ابابیل خواهد بود؟

شاید این موضوع کمتر مطرح شده باشد که انفجار یک راکت هواپرتاب کوچک با نام ام کا 32 زونی در ناوهای هواپیمابر یو اس اس اینترپرایز و فارستال منجر به آتش سوزی های پیوسته و بزرگی شد . راکتهای زونی تنها 50 کیلو وزن و 20 کیلوگرم خرج انفجاری دارند. شلیک اتفاقی و نابهنگام این راکتها بر روی عرشه ناو فارستال منجر به اتفاقی مهیب یعنی کشته شدن 134 نفر - زخمی شدن 161 نفر و از بین رفتن 21 هواپیما شد .

اتفاق مشابه به آن دو سال بعد در ناو هواپیمابریو اس اس اینترپرایز رخ داد و انفجار این راکت در اینترپرایز نیز منجر به مرگ 27 نفر و زخمی شدن 314 نفر همچنین نابودی 15 هواپیمای دیگر شد !

حال تصور و تصویر برخورد موشکها و پهپادهای ایرانی چه می تواند باشد ؟!